没想到这篇文章有这么多人感兴趣,为表示感谢,本次带来续篇传送门。
让我们继续探究黎曼
ζ
\zeta
ζ函数的奥妙吧~
Γ \Gamma Γ函数
考虑如下等式
∑
k
=
0
∞
x
k
=
1
+
x
+
x
2
+
⋯
=
1
1
−
x
\sum^{\infin}_{k=0}x^k = 1 + x +x^2 + \cdots = \frac{1}{1-x}
k=0∑∞xk=1+x+x2+⋯=1−x1
而恰有
∫
0
∞
e
−
(
1
−
x
)
t
d
t
=
[
−
1
1
−
x
e
−
(
1
−
x
)
t
]
0
∞
=
1
1
−
x
\int_0^{\infin}e^{-(1-x)t}\rm dt = [-\frac{1}{1-x}e^{-(1-x)t}]_0^{\infin} = \frac{1}{1-x}
∫0∞e−(1−x)tdt=[−1−x1e−(1−x)t]0∞=1−x1
所以
∑
k
=
0
∞
x
k
=
∫
0
∞
e
−
(
1
−
x
)
t
d
t
\sum^{\infin}_{k=0}x^k = \int_0^{\infin}e^{-(1-x)t}\rm dt
k=0∑∞xk=∫0∞e−(1−x)tdt
对
e
x
t
e^{xt}
ext使用泰勒展开
∫
0
∞
e
−
(
1
−
x
)
t
d
t
=
∫
0
∞
e
−
t
∑
k
=
0
∞
(
x
t
)
k
k
!
d
t
\int_0^{\infin}e^{-(1-x)t}\rm dt = \int_0^{\infin}e^{-t}\sum_{k=0}^{\infin}\frac{(xt)^k}{k!}\rm dt
∫0∞e−(1−x)tdt=∫0∞e−tk=0∑∞k!(xt)kdt
把
e
−
t
e^{-t}
e−t乘到求和号里面,再交换积分和求和的次序,就有
∑
k
=
0
∞
x
k
=
∑
k
=
0
∞
∫
0
∞
e
−
t
t
k
d
t
x
k
k
!
\sum^{\infin}_{k=0}x^k =\sum_{k=0}^{\infin}\int_0^{\infin}e^{-t}t^k\rm dt\frac{x^k}{k!}
k=0∑∞xk=k=0∑∞∫0∞e−ttkdtk!xk
对比系数,我们得到
k
!
=
∫
0
∞
t
k
e
−
t
d
t
k! = \int_0^{\infin}t^ke^{-t}\rm dt
k!=∫0∞tke−tdt
实际上,欧拉曾经考虑过与此相关的两个(积分)函数,现在称为第一类欧拉积分的
B
\Beta
B函数
B
(
a
,
b
)
=
∫
0
1
x
a
−
1
(
1
−
x
)
b
−
1
d
x
\Beta(a, b) = \int_0^1x^{a-1}(1-x)^{b-1}\rm dx
B(a,b)=∫01xa−1(1−x)b−1dx
和现在称为第二类欧拉积分的Gamma函数
Γ
(
a
)
=
∫
0
∞
x
a
−
1
e
−
x
d
x
\Gamma(a) = \int_0^{\infin}x^{a-1}e^{-x}\rm dx
Γ(a)=∫0∞xa−1e−xdx
使用分部积分,很容易证明
Γ
(
a
)
=
(
a
−
1
)
Γ
(
a
−
1
)
\Gamma(a) = (a-1)\Gamma(a-1)
Γ(a)=(a−1)Γ(a−1)
加之
Γ
(
1
)
=
1
\Gamma(1) = 1
Γ(1)=1,用归纳法就可以得出
Γ
(
n
)
=
(
n
−
1
)
!
∀
n
∈
N
\Gamma(n) = (n -1)! ~ \forall n \in \N
Γ(n)=(n−1)! ∀n∈N
余元公式
Γ
(
s
)
Γ
(
1
−
s
)
=
π
sin
(
s
π
)
\Gamma(s)\Gamma(1-s)=\frac{\pi}{\sin(s\pi)}
Γ(s)Γ(1−s)=sin(sπ)π
根据两类欧拉积分的关系,这也就是说
B
(
s
,
1
−
s
)
=
π
sin
(
s
π
)
\Beta(s, 1-s) = \frac{\pi}{\sin(s\pi)}
B(s,1−s)=sin(sπ)π
做换元
x
→
y
1
+
y
x \to \frac{y}{1+y}
x→1+yy,就有
B
(
s
,
1
−
s
)
=
∫
0
∞
y
s
−
1
1
+
y
d
y
\Beta(s, 1-s) = \int_0^\infin\frac{y^{s-1}}{1+y}\rm dy
B(s,1−s)=∫0∞1+yys−1dy
然后使用柯西积分公式(或者留数定理)就可以证明。
ζ \zeta ζ函数
黎曼的
ζ
\zeta
ζ函数定义为
ζ
(
s
)
=
∑
n
=
1
∞
1
n
s
\zeta(s) = \sum_{n = 1}^\infin \frac{1}{n^s}
ζ(s)=n=1∑∞ns1
我们对
Γ
\Gamma
Γ函数做一个变换
x
→
n
x
x \to nx
x→nx,就有
Γ
(
s
)
=
n
s
∫
0
∞
x
s
−
1
e
−
n
x
d
x
\Gamma(s)=n^s\int_0^\infin x^{s-1}e^{-nx}\rm dx
Γ(s)=ns∫0∞xs−1e−nxdx
移项并在两边求和
∑
n
=
1
∞
1
n
s
Γ
(
s
)
=
∫
0
∞
x
s
−
1
∑
n
=
1
∞
e
−
n
x
d
x
=
∫
0
∞
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
\sum_{n = 1}^\infin\frac{1}{n^s}\Gamma(s) = \int_0^\infin x^{s-1}\sum_{n = 1}^\infin e^{-nx}\rm dx = \int_0^\infin\frac{x^{s-1}}{e^x -1}\rm dx
n=1∑∞ns1Γ(s)=∫0∞xs−1n=1∑∞e−nxdx=∫0∞ex−1xs−1dx
所以
ζ
(
s
)
=
1
Γ
(
s
)
∫
0
∞
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
\zeta(s) =\frac{1}{\Gamma(s)}\int_0^\infin\frac{x^{s-1}}{e^x -1}\rm dx
ζ(s)=Γ(s)1∫0∞ex−1xs−1dx
这称为
ζ
\zeta
ζ函数的第一积分表示。
η \eta η函数
Dirichlet研究过一个与此非常类似的函数,称为Dirichlet
η
\eta
η函数,定义如下
η
(
s
)
=
∑
n
=
1
∞
(
−
1
)
n
−
1
n
s
\eta(s) = \sum_{n = 1}^\infty\frac{(-1)^{n-1}}{n^s}
η(s)=n=1∑∞ns(−1)n−1
注意到这个函数可按正负(奇偶)拆成两个级数
η
(
s
)
=
∑
n
=
1
∞
1
(
2
n
−
1
)
s
−
∑
n
=
1
∞
1
(
2
n
)
s
=
(
1
−
1
2
s
)
ζ
(
s
)
−
1
2
s
ζ
(
s
)
=
(
1
−
1
2
s
−
1
)
ζ
(
s
)
\eta(s) = \sum_{n = 1}^\infty\frac{1}{(2n - 1)^s} - \sum_{n = 1}^\infty\frac{1}{(2n)^s} = (1 - \frac{1}{2^s})\zeta(s) - \frac{1}{2^s}\zeta(s) = (1 - \frac{1}{2^{s-1}})\zeta(s)
η(s)=n=1∑∞(2n−1)s1−n=1∑∞(2n)s1=(1−2s1)ζ(s)−2s1ζ(s)=(1−2s−11)ζ(s)
这可当作
ζ
(
s
)
\zeta(s)
ζ(s)的一种定义,即
ζ
(
s
)
=
1
1
−
2
1
−
s
η
(
s
)
\zeta(s) = \frac{1}{1 - 2^{1 -s}}\eta(s)
ζ(s)=1−21−s1η(s)
根据莱布尼茨判别法,
η
(
s
)
\eta(s)
η(s)在
s
>
0
s > 0
s>0是收敛的,这就扩展了
ζ
(
s
)
\zeta(s)
ζ(s)的定义域
s
>
1
s > 1
s>1.
解析延拓
现考虑将
ζ
\zeta
ζ函数定义为复变函数,将上述积分中的
x
x
x简单地换为
z
z
z,并选择Hankel围道进行积分,经过一番化简之后,发现并不能与原定义相容。实际上,应当考虑如下稍作修改后的复积分
∫
H
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
\int_H\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz
∫Hez−1(−z)s−1dz
式中
(
−
z
)
s
−
1
(-z)^{s-1}
(−z)s−1应理解为
e
(
s
−
1
)
ln
(
−
z
)
e^{(s-1)\ln(-z)}
e(s−1)ln(−z),根据复对数的定义,
ln
(
−
z
)
=
ln
∣
−
z
∣
+
i
arg
(
−
z
)
\ln(-z) = \ln|-z| + i\arg(-z)
ln(−z)=ln∣−z∣+iarg(−z)。当Hankel围道无限趋近于正实轴时
lim
y
→
0
ln
∣
−
z
∣
=
lim
y
→
0
ln
∣
−
(
x
+
i
y
)
∣
=
ln
x
\lim_{y \to 0} \ln|-z| = \lim_{y \to 0} \ln|-(x + iy)| = \ln x
y→0limln∣−z∣=y→0limln∣−(x+iy)∣=lnx
而其中幅角一项就要分两种情况考虑,不难看出
lim
y
→
0
+
arg
(
−
z
)
=
−
π
\lim_{y \to 0^+} \arg(-z) = -\pi
y→0+limarg(−z)=−π
而
lim
y
→
0
−
arg
(
−
z
)
=
π
\lim_{y \to 0^-} \arg(-z) = \pi
y→0−limarg(−z)=π
另外,对于Hankel围道的半圆形部分,注意到
e
(
s
−
1
)
θ
i
e^{(s-1)\theta i}
e(s−1)θi是有限的,就有
lim
z
→
0
∫
C
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
=
−
lim
z
→
0
∫
C
(
−
z
)
s
−
2
d
z
=
lim
r
→
0
[
r
s
−
1
e
(
s
−
1
)
θ
i
s
−
1
]
−
π
2
π
2
=
0
\lim_{z\to 0}\int_C\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz =-\lim_{z\to 0}\int_C(-z)^{s-2}\rm dz = \lim_{r\to 0}[\frac{r^{s-1}e^{(s-1)\theta i}}{s - 1}]_{-\pi\over2}^{\pi\over2} = 0
z→0lim∫Cez−1(−z)s−1dz=−z→0lim∫C(−z)s−2dz=r→0lim[s−1rs−1e(s−1)θi]2−π2π=0
其中
r
r
r为
−
z
-z
−z的模,
θ
\theta
θ为
−
z
-z
−z的幅角。因此
∫
H
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
=
e
−
(
s
−
1
)
π
i
∫
∞
0
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
+
e
(
s
−
1
)
π
i
∫
0
∞
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
=
[
e
(
s
−
1
)
π
i
−
e
−
(
s
−
1
)
π
i
]
∫
0
∞
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
\int_H\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz = e^{-(s-1)\pi i}\int_{\infin}^0\frac{x^{s-1}}{e^x-1}\rm dx + e^{(s-1)\pi i}\int_{0}^\infin\frac{x^{s-1}}{e^x-1}\rm dx = [e^{(s-1)\pi i} - e^{-(s-1)\pi i}]\int_{0}^\infin\frac{x^{s-1}}{e^x-1}\rm dx
∫Hez−1(−z)s−1dz=e−(s−1)πi∫∞0ex−1xs−1dx+e(s−1)πi∫0∞ex−1xs−1dx=[e(s−1)πi−e−(s−1)πi]∫0∞ex−1xs−1dx
使用欧拉公式,有
[
e
(
s
−
1
)
π
i
−
e
−
(
s
−
1
)
π
i
]
=
2
i
sin
[
(
s
−
1
)
π
]
=
−
2
i
sin
(
s
π
)
[e^{(s-1)\pi i} - e^{-(s-1)\pi i}] = 2i\sin[(s-1)\pi] = -2i\sin(s\pi)
[e(s−1)πi−e−(s−1)πi]=2isin[(s−1)π]=−2isin(sπ)
而根据余元公式,就有
∫
H
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
=
−
2
π
i
Γ
(
s
)
Γ
(
1
−
s
)
∫
0
∞
x
s
−
1
e
x
−
1
d
x
\int_H\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz =\frac{-2\pi i}{\Gamma(s)\Gamma(1-s)}\int_{0}^\infin\frac{x^{s-1}}{e^x-1}\rm dx
∫Hez−1(−z)s−1dz=Γ(s)Γ(1−s)−2πi∫0∞ex−1xs−1dx
因此
ζ
(
s
)
=
−
Γ
(
1
−
s
)
2
π
i
∫
H
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
\zeta(s) = -\frac{\Gamma(1-s)}{2\pi i}\int_H\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz
ζ(s)=−2πiΓ(1−s)∫Hez−1(−z)s−1dz
这就把
ζ
(
s
)
\zeta(s)
ζ(s)的定义扩展到了整个复平面上。上式也称为
ζ
\zeta
ζ函数的第三积分表示。
ζ \zeta ζ的特殊值
当
s
=
−
n
,
(
n
=
0
,
1
,
2
,
…
)
s = -n, (n = 0, 1, 2, \dots)
s=−n,(n=0,1,2,…)时我们可以根据上述积分表示得到
ζ
(
−
n
)
=
Γ
(
1
+
n
)
2
π
i
∫
H
(
−
z
)
−
n
−
1
e
z
−
1
d
z
=
Γ
(
1
+
n
)
2
π
i
∫
H
(
∑
m
B
m
z
m
m
!
)
(
−
z
)
−
n
−
2
d
z
=
Γ
(
1
+
n
)
2
π
i
∑
m
B
m
m
!
(
−
1
)
n
∫
H
z
m
−
n
−
2
d
z
=
Γ
(
1
+
n
)
∑
m
B
m
m
!
(
−
1
)
n
R
e
s
[
z
m
−
n
−
2
,
0
]
\begin{aligned} \zeta(-n) &= \frac{\Gamma(1+n)}{2\pi i}\int_H\frac{(-z)^{-n - 1}}{e^z - 1}\rm dz \\ &= \frac{\Gamma(1+n)}{2\pi i}\int_H(\sum_m\frac{B_mz^m}{m!})(-z)^{-n-2}\rm dz \\ &= \frac{\Gamma(1+n)}{2\pi i}\sum_m\frac{B_m}{m!}(-1)^n\int_Hz^{m-n-2}\rm dz \\ &= \Gamma(1+n)\sum_m\frac{B_m}{m!}(-1)^n Res[z^{m-n-2}, 0] \end{aligned}
ζ(−n)=2πiΓ(1+n)∫Hez−1(−z)−n−1dz=2πiΓ(1+n)∫H(m∑m!Bmzm)(−z)−n−2dz=2πiΓ(1+n)m∑m!Bm(−1)n∫Hzm−n−2dz=Γ(1+n)m∑m!Bm(−1)nRes[zm−n−2,0]
其中
B
n
B_n
Bn为伯努利数,定义为
x
e
x
−
1
=
∑
n
=
0
∞
B
n
x
n
n
!
\frac{x}{e^x - 1} = \sum_{n = 0}^\infty\frac{B_nx^n}{n!}
ex−1x=n=0∑∞n!Bnxn
留数
R
e
s
[
z
m
−
n
−
2
,
0
]
=
lim
z
→
0
z
m
−
n
−
1
Res[z^{m-n-2}, 0] = \lim_{z \to 0}z^{m - n - 1}
Res[zm−n−2,0]=limz→0zm−n−1仅当
m
=
n
+
1
m = n + 1
m=n+1时为
1
1
1,因此
ζ
(
−
n
)
=
(
−
1
)
n
B
n
+
1
n
+
1
\zeta(-n) = (-1)^n\frac{B_{n + 1}}{n + 1}
ζ(−n)=(−1)nn+1Bn+1
函数方程
黎曼注意到这个积分还可以有另一种方法计算,也就是按负方向围绕Hankel围道的余集,注意到对于模趋于无穷大的
z
z
z,上述积分是无穷小的。因此这两个围道积分所得的结果是相等的。在这个围道的内部,仅当
z
=
±
2
n
π
i
z = \pm2n\pi i
z=±2nπi时,被积函数存在极点。因此这个积分可以使用留数定理来进行计算,也就是
∫
H
∗
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
=
−
2
π
i
∑
n
∈
Z
R
e
s
[
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
,
2
n
π
i
]
\int_{H^*}\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz = -2\pi i\sum_{n \in \Z} Res[\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}, 2n\pi i]
∫H∗ez−1(−z)s−1dz=−2πin∈Z∑Res[ez−1(−z)s−1,2nπi]
注意到
z
→
2
n
π
i
z \to 2n\pi i
z→2nπi时,
e
z
−
1
e^z -1
ez−1与
z
−
2
n
π
i
z - 2n\pi i
z−2nπi是等价的无穷小,据此可以得出
R
e
s
[
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
,
2
n
π
i
]
=
lim
z
→
2
n
π
i
(
z
−
2
n
π
i
)
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
=
(
−
2
n
π
i
)
s
−
1
Res[\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}, 2n\pi i] = \lim_{z \to 2n\pi i}(z- 2n\pi i)\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1} = (-2n\pi i)^{s-1}
Res[ez−1(−z)s−1,2nπi]=z→2nπilim(z−2nπi)ez−1(−z)s−1=(−2nπi)s−1
将这些都带入到第三积分表示中,有
ζ
(
s
)
=
−
Γ
(
1
−
s
)
2
π
i
∫
H
(
−
z
)
s
−
1
e
z
−
1
d
z
=
Γ
(
1
−
s
)
∑
n
∈
Z
(
−
2
n
π
i
)
s
−
1
\zeta(s) = -\frac{\Gamma(1-s)}{2\pi i}\int_H\frac{(-z)^{s-1}}{e^z - 1}\rm dz = \Gamma(1-s)\sum_{n \in \Z}(-2n\pi i)^{s-1}
ζ(s)=−2πiΓ(1−s)∫Hez−1(−z)s−1dz=Γ(1−s)n∈Z∑(−2nπi)s−1
而
∑
n
∈
Z
(
−
2
n
π
i
)
s
−
1
=
(
−
2
π
i
)
s
−
1
∑
n
∈
Z
n
s
−
1
=
(
−
2
π
i
)
s
−
1
[
1
+
(
−
1
)
s
−
1
]
ζ
(
1
−
s
)
=
(
2
π
)
s
−
1
[
(
−
i
)
s
−
1
+
i
s
−
1
]
ζ
(
1
−
s
)
\sum_{n \in \Z}(-2n\pi i)^{s-1} = (-2\pi i)^{s-1}\sum_{n \in \Z}n^{s-1} = (-2\pi i)^{s-1}[1 + (-1)^{s-1}]\zeta(1-s) = (2\pi)^{s-1}[(-i)^{s-1}+i^{s-1}]\zeta(1-s)
n∈Z∑(−2nπi)s−1=(−2πi)s−1n∈Z∑ns−1=(−2πi)s−1[1+(−1)s−1]ζ(1−s)=(2π)s−1[(−i)s−1+is−1]ζ(1−s)
又根据欧拉公式可得
(
−
i
)
s
−
1
+
i
s
−
1
=
e
i
(
s
−
1
)
−
π
2
+
e
i
(
s
−
1
)
π
2
=
2
cos
[
(
s
−
1
)
π
2
]
=
2
sin
(
s
π
2
)
(-i)^{s-1}+i^{s-1} = e^{i(s-1)\frac{-\pi}{2}} + e^{i(s-1)\frac{\pi}{2}} = 2\cos[(s-1)\frac{\pi}{2}]=2\sin(\frac{s\pi}{2})
(−i)s−1+is−1=ei(s−1)2−π+ei(s−1)2π=2cos[(s−1)2π]=2sin(2sπ)
所以
ζ
(
s
)
=
2
Γ
(
1
−
s
)
(
2
π
)
s
−
1
sin
(
s
π
2
)
ζ
(
1
−
s
)
\zeta(s) =2\Gamma(1-s)(2\pi)^{s-1}\sin(\frac{s\pi}{2})\zeta(1-s)
ζ(s)=2Γ(1−s)(2π)s−1sin(2sπ)ζ(1−s)
这就是黎曼
ζ
\zeta
ζ函数所满足的函数方程。